Para podermos combater con éxito o cambio climático e a ameaza nuclear, precisamos pór as persoas e o planeta no centro de como producimos, consumimos e distribuímos a enerxía. Precisamos un sistema enerxético 100 % renovábel, eficiente, intelixente e con participación da xente.
O problema
Malia estar a producirse un cambio no sistema enerxético, o seu ritmo é lento de máis para non superar o aumento de 1,5 ºC que nos indica a ciencia. Tras este retraso atópanse principalmente os intereses dun oligopolio enerxético con outros negocios sucios que rentabilizar na súa carteira e do que a presión de “lobby” sobre o noso sistema económico, político, lexislativo e social queda patente nas portas xiratorias ou na publicidade e patrocinio de combustíbeis fósiles, entre outras.
Para que a transformación do modelo enerxético teña lugar á velocidade precisa para salvar o clima, é imprescindíbel que millóns de persoas participen nela producindo, intercambiando, almacenando e xestionando enerxías renovábeis, tanto de xeito individual como colectivo. Por isto, e grazas a que os cambios na lexislación europea e nacional xa o permiten, é hora de activármonos en tanto que cidadanía, empresas e gobernos e acelerarmos eses cambios graduais que precisa o noso planeta.
España, que encabezaba o desenvolvemento renovábel e foi líder mundial en enerxía fotovoltaica en 2008, viu truncado o seu éxito polas diferentes lexislacións que imperaron dende 2010 ata 2018, destruíndo así un futuro prometedor nun país privilexiado en recursos, tecnoloxía, coñecementos técnicos e industria renovábel, perdéndose decenas de milleiros de empregos en poucos anos (cando se triplicaron en todo o mundo). Pero agora, tras anos de loita e batallas gañadas en Europa por parte de institucións e da sociedade civil para acelerar a descarbonización que salve o clima e recuperar os nosos dereitos perdidos sobre a enerxía, toca tamén recuperar o tempo perdido con urxencia para gañarmos a carreira ao cambio climático e á nosa dependencia dos combustíbeis fósiles e a nuclear, que, ademais de condenaren o noso planeta e as nosas vidas, son importados nun 90,4 %.
Mentres as formas de produción, distribución e comercialización colectiva de enerxía renovábel nas mans da cidadanía emerxen como unha tendencia clave no sector renovábel en moitos países, as persoas que queren producir enerxía no noso país enfrontáronse a continuas barreiras económicas, administrativas e legais, como o famoso “imposto ao sol”, revogado por fin en outubro de 2018, malia que o 30 % da cidadanía se declaraba entón altamente predisposta a participar na transición enerxética.
Agora, o 89 % da poboación en España declárase interesada no autoconsumo e por iso debemos aproveitar esta grande oportunidade para nos apropiar desta transición enerxética que é de e para todas as persoas.
A solución
A solución pasa por construírmos un novo sistema enerxético no que se substitúan os combustíbeis sucios (carbón, petróleo, gas e uranio) por enerxías renovábeis e se aposte pola eficiencia, o aforro e as solucións tecnolóxicas intelixentes que garantan unha transición xusta para as persoas que traballan nestes sectores e as comunidades que actualmente dependen das enerxías sucias.
Pero ademais, estas renovábeis deben ser respectuosas coa biodiversidade e as persoas, xerando o meirande impacto positivo no territorio e coa máxima participación da sociedade.
Trátase dun modelo no que o control sobre a enerxía non é un privilexio das grandes empresas enerxéticas, senón un dereito cidadán, onde cada fogar poida ser dono da súa enerxía e producila, consumila, acumulala e intercambiala ao seu xusto valor e en liberdade.
Esta transición enerxética , que xa está a ocorrer en moitos lugares do mundo, en España por fin comeza a despegar trala derrogación do imposto ao sol en 2018 (Real Decreto-Lei 15/2018, de 5 de outubro, de medidas urxentes para a transición enerxética e a protección dos consumidores) e o seu posterior desenvolvemento normativo (Real Decreto 244/2019, de 5 de abril, polo que se regulan as condicións administrativas, técnicas e económicas do autoconsumo de enerxía eléctrica), no que se desenvolve o autoconsumo compartido, individual e de proximidade e se recoñece o dereito á remuneración dos excedentes. Por iso é obriga de todos os gobernos impulsala, facilitala e axilizala, dando prioridade así ao interese xeral, a loita contra o cambio climático e o abandono das enerxías sucias.
Por outra banda, a aposta total polas enerxías renovábeis non só é a opción máis segura para o planeta, senón tamén para a economía e a xustiza social. Un modelo baseado maioritariamente nas enerxías renovábeis e no aforro enerxético crearía máis de 3 millóns de postos de traballo no Estado español, incrementaría en dous puntos anuais o PIB e diminuiría considerablemente a factura enerxética dos fogares, mesmo daqueles que sofren vulnerabilidade enerxética (entre un 10 e un 17 % da poboación, segundo os últimos datos de 2021). Todo isto conseguiríase para o ano 2030.
Para acadalo, fai falla vontade política.
Dende Greenpeace propoñemos que en 2030, case un 100 % da electricidade sexa renovábel. O Goberno planea chegar só ao 74 %, pero actualmente non se instala todo o necesario para acadalo. Se queremos frear o cambio climático, ademais de apostar pola eficiencia e o aforro, é urxente un despregue renovábel masivo coa máxima participación social e a correcta protección medioambiental.
Que está a facer Greenpeace
Greenpeace foi pioneira en demostrar, mediante a elaboración dunha serie de informes, que a revolución enerxética non só é posíbel senón que é viábel en poucas décadas. Os informes ‘Renovables 2050 ’, ‘Renovables 100%’, ‘Energía 3.0’ e ‘Canarias 100% renovable’ aclaran que en España existen solucións para satisfacer todas as nosas necesidades enerxéticas e que é posíbel poñelas en marcha coa celeridade que require un problema da magnitude do cambio climático. Para iso, reivindicamos tanto a necesidade e urxencia dun despregue masivo de renovábeis con participación da cidadanía como a protección e respecto da biodiversidade e o territorio.
Ademais, no informe ‘Energía colaborativa’ e na web Alternativas de energía ciudadana contra el cambio climático recóllense por vez primeira a elevada predisposición e revolución da cidadanía a ser parte do cambio. Isto anímanos a seguirmos exercendo presión sobre políticos e empresas para que se recoñeza o dereito e a necesidade de substituír o actual sistema centralizado, corporativo e especulativo ( baseado nos combustíbeis fósiles e na enerxía nuclear, nun crecemento constante de oferta e demanda e na ausencia de democratización) por un que poña as persoas, a xustiza económica e ao planeta á vangarda da transición, cun sistema enerxético 100 % renovábel, distribuído, eficiente, intelixente e democrático, con novos actores e servizos, como esixe Europa. E a catalizarmos as solucións cidadás que permitan o cambio que queremos ver para salvar o clima.
Como parte desta loita, en Greenpeace seguiremos a facer presión para que o desenvolvemento normativo que falta en España para esta participación masiva da sociedade nas renovábeis a través de ferramentas como o autoconsumo ou as comunidades enerxéticas vexa recoñecidos todos os dereitos e garantías cidadás, tal como recolle a normativa europea.